De Groevenbeekse Heide, ruim 93 ha groot, is rijk aan grafheuvels. Deze grafheuvels zijn uit de periode van 3400- 2850 v. Chr., de Trechterbekercultuur. Er is een urnenveld uit de late bronstijd - begin ijzertijd. De doden werden verbrand en in een aardewerken urn begraven.

Midden op en aan de zuidelijke rand van de heide zijn vennen. Langs de rand van de heide is al duidelijk zichtbaar dat men ernaar streeft om de overgang heide naar bos van een struiklaag te voorzien, waardoor het geheel een meer natuurlijk aanzicht krijgt. Ondanks de grote drukte weet zich een kleine populatie heidekikker, zadelsprinkhaan en zandhagedis op deze heide te handhaven.

Vennen

Op de hogere zandgronden ligt het grondwater erg diep, tot wel 40 meter. In de bodem zitten vaak waterondoorlaatbare lagen. Het regenwater kan hierdoor niet of nauwelijks wegzakken. Boven zo’n ondoorlaatbare laag ontstaat dan een meertje of ven. Tijdens een lange droge periode kunnen deze vennen droog komen te staan. Ook op de Groevenbeekse Heide waren vroeger veel vennen aanwezig. De ondoorlaatbare laag is soms erg dun en kan gemakkelijk kapot gestoten worden. Bij veel vennen is deze laag, al dan niet bewust, kapotgemaakt waardoor het ven leegliep. Op de Groevenbeekse Heide zijn nu twee (herstelde) vennen die weer water hebben. De bodem van deze vennen is echter erg kwetsbaar. Rondom de vennen staat vaak een andere vegetatie dan op de heide zelf. In 1992 is op initiatief van en gefinancierd door Drukkerij Bolhuis te Ermelo het verwaarloosde ven midden op de heide gerenoveerd. In 2007 zijn de twee vennen schoongemaakt en van een nieuw raster te voorzien. Rondom de vennen is de heide afgeplagd.

onderhoud vennen in 2007

Urnenveld

Sinds 1000 v. Chr. kreeg op de zandgronden een nieuwe traditie de overhand: doden niet meer begraven in grafheuvels, maar cremeren. In het begin begroef men de urnen met de as en botresten van de overledene nog in (familie-) grafheuvels, later in urnenvelden en nog later elke urn apart. Op de Groevenbeekse Heide is een urnenveld met honderden grafheuveltjes. Het is een van de meest uitgestrekte en complete urnenvelden van Nederland. Er liggen hier zo’n vierhonderd van die grafheuveltjes die elk crematieresten in een urn bevatten. Deze urnenvelden (kleine verhogingen in het landschap) zijn echter alleen met het blote oog te zien als de begroeiing weg zou zijn. De urnenvelden kenden hun hoogtepunt – voor zover we daar van kunnen spreken – tijdens de IJzertijd. Urnenvelden waren vaak enkele eeuwen in gebruik. Uit deze gebruiksduur en het aantal aanwezige urnen kan worden afgeleid dat ze door hooguit enkele gezinnen gebruikt werden. We hebben dus met een soort familiebegraafplaatsen te maken.